De ontwikkeling van steden sloot van oudsher aan op de natuurlijke omgeving: het water van de rivier of beek, de aanwezige bodem en de bodemgesteldheid. Maar door nieuwe technische en financiële mogelijkheden kon het bestaande landschap vanaf 1850 aan elke wens worden aangepast. Met kunstgrepen denken we dat alles overal mogelijk is. Het gevolg: eenvormigheid en gebrek aan identiteit. De biodiversiteit neemt af en de kwetsbaarheid voor klimaatverandering neemt toe.

Voor een toekomstbestendig antwoord op de grote maatschappelijke opgaven zal de stad weer opnieuw gehecht moeten worden aan haar natuurlijke omgeving. Het is daarom logisch om de ontstaansgeschiedenis van een stad mee te nemen in toekomstplannen, maar vaak wordt de historische wording van de stad vergeten, of is die zelfs onbekend bij de mensen die werken aan deze plannen.
 
Gelukkig verandert dat langzaamaan. Bij het maken van plannen voor klimaatbestendige steden wordt steeds vaker onderzocht hoe je kennis over het verleden kunt gebruiken om die plannen goed vorm te geven. Wat kan er bijvoorbeeld met water en groen in de stad als je kijkt naar de geschiedenis van de stad en de bodem waarop deze gebouwd is?

Het kenniscentrum voor waterschappen en provincies, STOWA en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed werkten samen aan het boek De stadsgenese, waarin een methode wordt aangereikt om een stadsgenese te beschrijven. Hierin wordt de relatie gelegd tussen water, ondergrond en stadsgeschiedenis. De stadsgenese is een gids om klimaatadaptatie en stedelijke ontwikkeling te combineren en draagt bij aan draagvlak en versterking van de lokale identiteit.
 

Acht stadsgeneses

In het boek worden de geneses van acht steden gepresenteerd. Daarmee ontstaat een beter begrip van de relatie tussen stadsontwikkeling, bodem, ondergrond en het watersysteem en wordt een solide basis gelegd voor maatregelen en oplossingen voor klimaatadaptatie en identiteitsvolle stedelijke ontwikkeling. De voorbeelden bieden een inspiratiebron voor de uitwerking van een genese voor de eigen stad, dorp of omgeving voor waterschappen, gemeenten en andere organisaties.
 
Een mooi voorbeeld van hoe de stadsgenese richting kan geven aan het stedenbouwkundige ontwerp, is de nieuwste uitbreiding van Dordrecht: Amstelwijck. De basisstructuur bestaat uit het natuurlijke onderliggende patroon van stroomruggen (zandbanen) en kreken, met aan beide kanten dijken. Het bovenliggende patroon bestaat uit historische wegen en polderwegen in een strak stramien. Op bijzondere plekken liggen landgoederen die beide patronen verbinden. De kreken worden benut voor de begrenzing van grotere kavels en de zandige ondergrond van de stroomruggen maakt ook hoogbouw mogelijk. Parken en groen geven een groene beschutting waarin horeca gerealiseerd kan worden. De historische structuren en de natuurlijke ondergrond spelen een belangrijke rol in het zoeken naar mogelijkheden voor klimaatadaptatie.
 
De publicatie is verkrijgbaar via STOWA (mail uw verzoek naar stowa@stowa.nl). Een digitale uitgave kunt u HIER downloaden. Foto omslag: Aart van Belzen.