13 juni 2023
SurFlat: Onderzoek naar maaiveldafvoer in vlakke gebieden
In het mede door STOWA ondersteunde NWO-onderzoek SurFlat (Surface runoff in Flat landscapes) wordt onderzoek gedaan naar maaiveldafvoer. Maaiveldafvoer is het afstromen van water over het oppervlak naar sloten en rivieren. Dit gebeurt bij hevige of langdurige regenval. Maaiveldafvoer zorgt voor verlies van nutriënten en bestrijdingsmiddelen, piekafvoeren en landerosie, en leidt tot eutrofiëring en een verminderde waterkwaliteit.
Het inschatten van de hoeveelheid maaiveldafvoer die optreedt op regionale schaal, is een flinke uitdaging, aangezien het een resultaat is van een aantal complexe hydrologische processen en eigenschappen zoals infiltratie, connectiviteit, initiële vochtigheid, neerslag- en bodemkarakteristieken. Het SurFlat project is opgezet om aan de hand van veldmetingen betere inzichten te vergaren over maaiveldafvoer en die te vertalen naar regionale schaal. De veldmetingen worden ook gebruikt om de hydrologische modellen die hiervoor worden gebruikt, te verbeteren.
In het project is speciale aandacht voor de kleinschalige topografie van het maaiveld. Die speelt - zeker in vlakke gebieden - een belangrijke rol in het ontstaan en de ontwikkeling van maaiveldafvoer. Hierbij is de hoeveelheid water die op het maaiveld geborgen kan worden, de maaiveldberging, een belangrijke parameter. Deze parameter wordt veel gebruikt in hydrologische modellen door o.a. waterschappen, onderzoeksinstituten en binnen de wetenschap.
Uit het project is naar voren gekomen dat de maaiveldberging nu vaak wordt onderschat.
Voor de hand liggende maatregelen om maaiveldafvoer tegen te gaan zijn het implementeren van dammetjes binnen- of aan de rand van een perceel of het verbeteren van de bodemstructuur om infiltratie te bevorderen. Om verschillende redenen passen boeren deze maatregelen slechts in beperkte mate toe. Het lokaliseren van zogenoemde maaiveldafvoer risicogebieden binnen Surflat helpt om het implementeren van preventiebeleid aan te moedigen bij de betrokken partijen.
Het onderzoek is een samenwerking tussen NWO, Wageningen University & Research, Deltares, waterschappen Vechtstromen en Aa & Maas, STOWA en onderzoeksprojecten Lumbricus en Mineral Valley Twente. Metingen in het perceel in waterschap Aa & Maas worden gedaan in het onderzoeksgebied van project Sensor Gestuurd Boeren (SGB). Het onderzoek wordt begeleid door Perry de Louw (Deltares) en Ype van der Velde (Vrije Universiteit Amsterdam) en uitgevoerd door AIO Peter Schaap, voor vragen te bereiken op peter1.schaap@wur.nl.
Foto omslag en onder: Maaiveldafvoerinstallatie in het onderzoeksveld bij waterschap Vechtstromen: Afvoergoot en opvangbak met V-stuw.