PFAS in het milieu vormen een probleem. PFAS zijn schadelijk, zeer slecht afbreekbaar en worden overal gevonden. Er zijn verschillende landelijke onderzoeken gestart om de bronnen van PFAS beter in beeld te krijgen. Het onderzoek naar PFAS in influent, effluent en zuiveringsslib van rwzi’s is één van die onderzoeken. Het onderzoek geeft antwoord op de vraag welke PFAS worden aangetroffen en in welke concentraties. Met deze resultaten kunnen de waterschappen en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat beter bepalen welke acties nodig zijn.

In de meetcampagne zijn acht rwzi’s onderzocht. Dit is een mix van rwzi’s met een bekende grote emissie van PFAS (hotspots), een voormalige hotspot waar de PFAS-emissie aan de bron reeds terug is gebracht en rwzi’s met een wisselend aandeel industrieel afvalwater. De hotspots leveren veruit de belangrijkste bijdrage aan PFAS-emissie. Op alle rwzi’s wordt PFAS aangevoerd. Op basis van de variatie in aangetroffen PFAS in het influent lijkt er sprake te zijn van een achter- grondbelasting vanuit huishoudelijk afvalwater, en daarnaast van diverse andere bronnen. Wat deze bronnen zijn is lang niet altijd bekend.

Er zijn, zo blijkt uit het onderzoek, sterke aanwijzingen dat zogenoemde PFAS-precursors een belangrijke rol spelen. In influent zitten naast bekende stabiele PFAS (zoals PFOS en PFOA) ook andere groepen van PFAS, waaronder diverse afbreekbare PFAS. Deze 'precursors' zijn niet stabiel; (on)bekende precursors in het influent lijken in een rwzi te worden omgezet in stabiele PFAS. Dit resulteert in hogere concentraties stabiele PFAS (en andere precursors) in het effluent dan in het influent. Precursors kunnen afbreken tot stabiele PFAS. Op de meeste rwzi’s gaan er méér stabiele PFAS de rwzi uit dan dat er binnenkomen.

Een aantal stabiele PFAS, waaronder PFOS en PFOA, zijn aangemerkt als prioritair gevaarlijke stoffen en/of Zeer Zorgwekkende Stoffen. Dit betekent dat de emissie naar nul moet worden gereduceerd. Aanpak aan de bron heeft de voorkeur, want eenmaal in het milieu zijn PFAS niet of nauwelijks te verwijderen. Nederland werkt samen met een aantal andere landen aan een Europese restrictie op het gebruik voor alle PFAS. Op nationaal niveau werken in het PFAS-actieprogramma waterschappen, andere overheden en bedrijfsleven samen aan de vermindering van de overdracht van PFAS naar het milieu en blootstelling voor mensen. Daarbij is er aandacht voor verschillende schakels in de keten, van de productie van PFAS, het gebruik in bedrijfsprocessen, en de verschillende emissieroutes. Onderhavig onderzoek levert hiervoor waardevolle informatie. Echter, zoals dit onderzoek laat zien wordt zonder emissiereductie van PFAS-precursors de emissiereductie van PFOS en PFOA waarschijnlijk erg lastig. Verder onderzoek naar precursors wordt voorgelegd aan de landelijke Werkgroep Aanpak Opkomende Stoffen.

Door metingen is vast te stellen bij welke rwzi’s er sprake is van een verhoogde belasting met (precursors van) PFAS. Voor die rwzi’s kunnen waterschappen, provincies, gemeenten en omgevingsdiensten met elkaar de bronnen van PFAS beter in beeld brengen. Als de bron geïdentificeerd kan worden, vormt dit een startpunt voor een gesprek over aanpak aan de bron.

Literatuuronderzoek naar bronnen en gedrag van PFAS in afvalwater

Flankerend aan de meetcampgane is ook literatuurstudie gedaan naar de bronnen en het gedrag van PFAS in afvalwater. Uit de studie komt naar voren dat dat aanwezigheid van industrieel afvalwater een belangrijke invloed heeft op de totale PFAS-vrachten in rioolwaterzuiveringen. Dit betekent dat voor bronmaatregelen om PFAS in afvalwater te voorkomen de nadruk zou moeten liggen op industrieën die zijn aangesloten op de rwzi's, aldus de opstellers van het conluderende rapport.