English resume24 januari 2022
Waterkwaliteit: een wereld te winnen met gedrag
Menselijk gedrag speelt een cruciale rol bij het verbeteren van de waterkwaliteit in Nederland. Niet alleen het gedrag van vervuilers zelf is belangrijk. Ook andere ketenpartijen beïnvloeden vervuiling. Onderzoekers van het KIWK-project Gedragswetenschappen hebben met een interactieve PDF, getiteld 'Gedrag en Water', in beeld gebracht welke factoren bepalend zijn voor het gedrag van vervuilers.
De basisregel voor vervuiling is eenvoudig: wat er niet in zit, hoef je er ook niet uit te halen. Door gedrag te beïnvloeden kan voorkomen worden dat stoffen in het milieu terechtkomen. De rol van gedrag en hoe dit stofstromen beïnvloed is binnen KIWK nader onderzocht voor drie ketens die effect hebben op de waterkwaliteit: medicijnresten, microvezels (textiel) en meststoffen (nutriënten).
Het onderzoek vond plaats aan de hand van literatuurstudie, aangevuld met interviews en expertise van de onderzoekers. De onderzoeken geven een beeld van de manier waarop de organisaties en instanties binnen de onderzochte ketens op elkaar inwerken. De onderlinge verhoudingen en rol van elk van de schakels in de keten biedt waterkwaliteitsbeheerders aanknopingspunten voor gedragsbeïnvloeding: direct of indirect, via bepaalde partijen in de keten.
Invloed
Als drinkwaterbedrijven, Rijksoverheid of waterschappen watervervuiling door anderen willen aanpakken, richten ze zich vaak via voorlichting op consumenten en via vergunningen en controles op bedrijven. Boeren worden vaak benaderd via subsidies of regelgeving. De uitgevoerde ketenanalyses laten zien dat andere actoren in de onderzochte stofketens een grote invloed hebben op het gedrag dat individuen kunnen of willen vertonen.
Iedereen wordt in belangrijke mate beïnvloed door zijn sociale omgeving. Voor agrariërs zijn dit adviseurs, rond kledingkeuzes en wasgedrag zijn dit vrienden en familie en rond medicijngebruik apothekers en medici. Deze partijen zijn zich vaak niet bewust van de invloed die hun gedrag kan hebben op het milieu. Vaak speelt kennisgebrek daarin een rol, zoals bij het vrijkomen van microvezels bij het wassen van kleding. Een andere keer is het een gebrek aan mogelijkheden. Er bestaan nu eenmaal geen wasmachines met microvezelfilters.
De watersector heeft volgens de onderzoekers daarom nog een wereld te winnen in het aangaan van samenwerkingen met actoren die op hun beurt gedrag kunnen beïnvloeden dat leidt tot minder watervervuiling. Dat hoeft soms helemaal geen grote aanpassing te vragen van de actor, het vraagt wel bewustwording, en daar kan de watersector een belangrijke rol spelen. Ketenanalyses zoals in de doorklikbare PDF die is uitgegeven en de onderliggende rapporten helpen bij het vinden van aanknopingspunten.