Internationaal onderzoek heeft aangetoond dat niet alleen nutriënten een belangrijke sta-in-de-weg kunnen vormen voor het bereiken van een goede ecologische waterkwaliteit. Ook de aanwezigheid van (mengsels) van giftige stoffen in het water vormt een belangrijke belemmering. Maar hoe krijg je greep op deze materie? Er zijn voor een vijftigtal stoffen die in heel Europa voorkomen (zgn. prioritair en prioritair gevaarlijke stoffen en stofgroepen) Europese normen opgesteld voor oppervlaktewater en drinkwater. Daarnaast zijn voor een honderdtal ‘stroomgebiedspecifieke’ stoffen aanvullende normen opgesteld voor de Nederlandse stroomgebieden. Nederland toetst zodoende in principe aan ca. 150 normen. Maar er zijn naar schatting 350 duizend stoffen in de handel. Bovendien wordt de werkelijke giftigheid - en de daaruit voortkomende effecten op het waterleven - niet bepaald door de afzonderlijk getoetste stoffen, maar door het gezamenlijk effect van álle stoffen in interactie met elkaar. Dit feit vormt het uitgangspunt van de Sleutelfactor Toxiciteit.

Met het instrument krijgen waterkwaliteitsbeheerders een beeld van de druk van alle (mengsels van) stoffen op het waterleven, en van de effecten van die druk - alsmede op de zuiveringsopgave voor de bereiding van drinkwater uit oppervlaktewater. Dat inzicht geeft concrete handvatten om die maatregelen te nemen die het meest effect hebben. De Sleutelfactor Toxiciteit, kortweg SFTox, drukt de chemische waterkwaliteit uit in vijf klassen: van ‘zeer goed’ (blauw) tot ‘slecht’ (rood). Deze indeling is gebaseerd op onderzoek naar de relatie tussen toxische druk en schadelijke effecten op het waterleven. Zo lijdt bij matige waterkwaliteit (geel) één op de tien waterorganismen schade. De vijf klassen helpen bij (kosten-)efficiënt waterkwaliteitsbeheer.

Bij de twee schoonste klassen kan de aandacht zich richten op beschermend waterbeheer. De andere drie klassen vragen om concrete herstelmaatregelen. De klasseindeling van de Sleutelfactor Toxiciteit is in overeenstemming de indeling in klassen die gehanteerd worden bij de beoordeling van de ecologische toestand (KRW), zoals die bepaald wordt door het analyseren van de onderwaterlevensgemeenschap.

De Sleutelfactor Toxiciteit kunnen waterkwaliteitsbeheerders toepassen voor het verbeteren van de ecologische waterkwaliteit, maar het gebruik is veel breder. Drinkwaterbedrijven kunnen ermee de zuiveringsopgave bepalen voor het bereiden van drinkwater, het kan worden ingezet bij vergunningverlening aan bedrijven die lozen op oppervlaktewater; en voor hulp bij incidenten, zoals drugslozingen.

SFTox maakt onderdeel uit van een grotere set ecologische sleutelfactoren. Deze instrumenten geven aan of wordt voldaan aan de belangrijkste niet-levende randvoorwaarden (zoals voedselrijkdom, doorzicht, en toxiciteit) voor een goed functionerend aquatisch ecosysteem. Meer informatie vind je op www.ecologischesleutelfactoren.nl. De eerste versie van het instrument werd ontwikkeld als onderdeel van deze ecologische sleutelfactoren. Binnen de Kennisimpuls Waterkwaliteit werd het doorontwikkeld tot het huidige instrument.

Meer over de vijf verontreinigingsklassen van de Sleutelfactor Toxiciteit?

Bekijk bijvoorbeeld het Deltafact Classificatie en communicatie van de graad van chemische verontreiniging