STOWA doet in dit kader onderzoek naar de praktische mogelijkheden, de haalbaarheid en betaalbaarheid van remote-sensingtechnieken in het waterbeheer. Het ondersteunt daarmee SAT-WATER, een consortium van waterschappen, dat remote sensing in het regionale waterbeheer stimuleert en daarvoor onder meer gezamenlijk data inkoopt van commerciële aanbieders. Het uiteindelijke doel is remote sensing verder te ontwikkelen tot een algemeen geaccepteerd onderdeel van de waterhuishoudkundige praktijk. 

Of het nu gaat om het bepalen van het landgebruik, de hoogte van het maaiveld of neerslaghoeveelheden: veel waterbeheerders maken daarbij inmiddels gebruik van remote-sensingtechnieken. Ook het meten van andere voor het waterbeheer relevante variabelen zoals de werkelijke verdamping, bodemvocht en gewasgroei, zijn via deze technieken nauwkeurig in beeld te brengen. Dat geldt tevens voor het in kaart brengen van droogte en wateroverlast.

Remote-sensing informatie is ruimtelijk van aard én veelal landsdekkend. Het is dagelijks en tegen relatief lage kosten beschikbaar. De verkregen informatie vult lokale informatie, die is verkregen op de grond, vaak uitstekend aan. Denk aan metingen van de waterstand, neerslagmeters, inspectie van dijken of waterkwaliteitsmonsters. Remote-sensing informatie vergroot derhalve het blikveld van waterbeheerders.

Met remote sensing informatie kunnen waterbeheerders het water beter sturen. Daarom heeft de inzet van remote sensing informatie mogelijk een grote meerwaarde voor een programma als Slim Watermanagement. Dit heeft tot doel wateroverlast en watertekort te verminderen door de beschikbare capaciteit van het gehele Nederlandse watersysteem optimaal te benutten.

Ook voor beleids- en plannenmakers is remote-sensinginformatie vaak van grote waarde. Bijvoorbeeld bij het analyseren van het urban heat island effect, zodat we steden klimaatbestendig kunnen gaan inrichten. Verder kunnen na hevige neerslag geïnundeerde gebieden nauwkeurig en objectief in beeld worden gebracht, zodat zinnige maatregelen kunnen worden genomen.

De uitdaging voor de waterschappen ligt vooral in het vertalen van remote-sensingdata naar voor het waterbeheer bruikbare informatie. Het ligt voor de hand dit gezamenlijk met kennisinstituten en markpartijen op te pakken. Bijvoorbeeld binnen het Nationaal Kennisprogramma Water en Klimaat.

SAT-WATER & STOWA

Een groot aantal waterschappen heeft de handen ineengeslagen in het SAT-WATER consortium. De wens is om alle waterschappen deel te laten nemen, alsmede Rijkswaterstaat. STOWA ondersteunt SAT-WATER met het uitvoeren van onderzoek dat van belang is voor de verdere ontwikkeling van remote sensing binnen het waterbeheer. Dit heeft geresulteerd in een gezamenlijk programma waarin kennisvragen worden gebundeld en uitgewerkt. Ook worden financiële middelen bijeengebracht en er wordt samengewerkt met andere partijen, zoals de European Space Agency ESA en Netherlands Space Office NSO. STOWA heeft in dit programma een coördinerende rol in nauwe samenwerking met de waterschappen.

Activiteiten (medio 2016)

Hieronder staan de belangrijkste projectactiviteiten van SAT-Water & STOWA (medio 2016).

1. Monitoring van verdamping

Een belangrijke toepassing van remote sensing is het monitoren van verdamping en verdampingstekorten met satellieten. Verdamping is een belangrijke maat voor de droogte van een gebied. Dat is belangrijk voor het monitoren van gewasgroei en verdroging van natuur. Waterbeheerders kunnen via peilbeheer sturen op het grondwater.

Het SAT-WATER consortium werkt aan de gezamenlijke inkoop van verdampingsdata die worden verkregen uit satellietinformatie, en aan een informatieportaal dat dagelijks verdampingsinformatie beschikbaar stelt voor de waterschappen. Een belangrijke lacune is dat op bewolkte dagen geen verdampingsinformatie van satellieten beschikbaar is. Samen met STOWA wordt onderzocht hoe de schattingen van verdamping op bewolkte dagen verbeterd kunnen worden. Dit onderzoek zal worden verricht in samenwerking met het NSO, via het SBIR-programma. 

2. Vullingsgraad van de bodem

Om buien goed op te kunnen vangen en tijden van droogte te overbruggen, is inzicht in de actuele bergingsmogelijkheid van water in de bodem van essentieel belang. Niet alleen voor het eigen beheergebied, maar ook voor de beheergebieden van andere waterschappen. Voor projecten als ‘Slim Watermanagement’ is deze kennis dan ook een belangrijke basis voor de sturing van water. Op dit moment is dergelijke informatie slechts voorhanden op locaties waar de grondwaterstanden via telemetrie worden bemeten.

Er wordt gewerkt aan een now- & forecasting systeem waarmee de vullingsgraad van de bodem met water ‘nu’ en op korte termijn (morgen, overmorgen) kan worden bepaald: landsdekkend, op dagelijkse basis. Om te komen tot dit systeem werkt STOWA samen met marktpartijen en de ESA.

3. Het afstemmen van vraag en aanbod

De ontwikkelingen op het gebied van remote sensing gaan snel. Het SAT-WATER consortium maakt samen met STOWA met enige regelmaat een actueel beeld van remote-sensingtoepassingen voor het waterbeheer. Hierbij wordt aandacht besteed aan de mate waarin nieuwe ontwikkelingen (al) kunnen worden toegepast in het waterbeheer, de kosten en de functies waarop de technieken toepasbaar zijn (waterkeringen, waterkwantiteit en kwaliteitsbeheer).

Naast deze inventarisaties worden er interactieve sessies gehouden, waarbij vraag en aanbod via pitches van bedrijven en waterschappers dichterbij elkaar gebracht worden. Ook dit levert een beeld van de actuele toepassingen op voor de waterschappen. Een recent voorbeeld zijn de enorme ontwikkelingen op het gebied van drone-sensor-toepassingen. Deze kunnen als aanvulling op, en ter validatie van de satelliettoepassingen en het veldwerk binnen het waterbeheer een belangrijke rol gaan vervullen.

MEER INFORMATIE

Voor meer informatie over SAT-WATER en de activiteiten die STOWA in dit kader uitvoert, kunt u contact opnemen met Joost Heijkers Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (heijkers.wjm@hdsr.nl), of met Hans van Leeuwen van STOWA (vanleeuwen@stowa.nl).