Van alle gebruikte chemische verbindingen wordt naar schatting 10 procent (ca. 100 duizend stoffen) in het oppervlaktewater aangetroffen. Slechts een fractie van deze stoffen wordt door de waterbeheerders geanalyseerd. Voor een nog kleinere fractie (circa 120 stoffen) is een wettelijke (KRW) norm vastgelegd. Het is onmogelijk om al deze stoffen grondig te analyseren en hiervoor goed onderbouwde waterkwaliteitsnormen op te stellen.

Met een stofgerichte aanpak is er gerede kans dat de toxische effecten van stoffen die we niet meten of niet genormeerd zijn, het waterleven zodanig belemmeren dat de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water niet worden gerealiseerd, terwijl onduidelijk blijft waarom dat zo is. Hiervoor heeft STOWA de ecologische sleutelfactor (ESF) Toxiciteit ontwikkeld.

De ESF Toxiciteit geeft inzicht in de mate waarin toxische stoffen het waterleven bedreigen. Deze sleutelfactor maakt deel uit van een serie van ecologische sleutelfactoren die gezamenlijk inzicht geven in de ecologische omstandigheden in het oppervlaktewater. Het verbeteren van die omstandigheden is één van de belangrijkste opgaven bij de uitvoering van de Kaderrichtlijn Water (KRW).

In een serie van vijf rapporten is de Ecologische Sleutelfactor Toxiciteit uitgewerkt. De serie bestaat uit een hoofdrapport (deel 1) en vier bijrapporten (deel 2, 3, 4 en 5). Het hoofdrapport beschrijft het resultaat van twee onderzoekssporen. Het eerste spoor heeft geresulteerd in een praktisch toepasbaar instrument waarmee het effect berekend kan worden dat alle gemeten stoffen (en hun afbraakproducten) tezamen zouden kunnen hebben op flora en fauna, uitgedrukt als ‘toxische druk’.
Het tweede spoor heeft geleid tot de beschrijving van een serie relatief eenvoudige toxiciteitstesten, waarmee direct de daadwerkelijke giftigheid van het water kan worden vastgesteld.
 

Inhoud van de afzonderlijke rapporten:

Deel 1 (hoofdrapport 2016-15A) beschrijft de methode voor het in beeld brengen van de effecten van giftige stoffen in het oppervlaktewater.

Deel 2 (2016-15B) gaat over de ecologische interpretatie van het begrip ‘mengsel toxische druk’, ofwel: de mate waarin ecologische effecten in watersystemen toenemen bij toenemende toxische druk.

Deel 3 (2016-15C) is een technische handleiding voor het toepassen van de ontwikkelde rekentool waarmee toxische druk kan worden afgeleid. De handleiding geeft aanwijzingen en tips voor het installeren en gebruiken van de ESF-toxiciteit Chemie rekentool.

Deel 4 (2016-15D) beschrijft algemene procedures (SIMONI) voor het monitoren van de toxiciteit van stoffen. Deze procedures maken onderdeel uit van het toxicologie spoor dat wordt beschreven in het hoofdrapport. De monitoring wordt uitgevoerd met passieve bemonstering en effectgerichte analyses (bioassays).

Deel 5 (2016-15E, in het Engels) is een achtergronddocument over de zogenoemde effect-based trigger values voor het aangeven van de ecologische risico's van (combinaties van) chemische stoffen. Dit concept maakt onderdeel uit van het toxiciteitsspoor in deel 1.

Rekentools:

Het SIMONI 1.2 model en het bijbehorende rapportageformulier zijn bestemd voor de risicoanalyse van microverontreinigingen in water met effectgerichte analyses (bioassays). De SIMONI methode is beschreven in deel 1. Een toelichting op het gebruik van dit model is te vinden in deel 4.

Tool Chemiespoor.

Het Zip bestand bevat vijf onderdelen:

1. LEES MIJ EERST Downloaden en installeren ESF8 applicatie.docx, Installatie handleiding
2. msPAFcalculatorFinal.accdb. De Tool
3. icon_propeller.ico. Een bestandje met een icoon voor de tool
4. ConcentrationDataVoorbeeld.xlsx. Voorbeeld van invoer excel
5. 20160317124953-msPAFResults.xlsx. Resultatenvoorbeeld