De overheid lanceerde in juni 2022 het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Dit beleidsprogramma moet er via een gebiedsgerichte aanpak voor gaan zorgen dat de opgaven voor natuur, stikstof, landbouw, water, bodem en klimaat worden gehaald, en dat de bijbehorende maatregelen worden uitgevoerd. Die opgaven en doelen zijn wettelijk vastgelegd in de Wet Stikstofreductie en Natuurverbetering, de Kaderrichtlijn Water en de Klimaatwet.

Een belangrijk uitgangspunt van het NPLG is dat water en bodem sturend zijn: het watersysteem moet een sturende rol hebben bij de locatiekeuze voor ruimtelijke plannen en het landgebruik moet passen binnen de grenzen van het natuurlijke systeem. Juist vanwege dit uitgangspunt krijgen waterschappen een rol bij het opstellen van NPLG-gebiedsanalyses. In zo’n gebiedsanalyse gaat het onder meer over de vraag hoe het watersysteem er in elkaar zit.

STOWA ontwikkelde de afgelopen jaren meerdere instrumenten die de waterschappen in het NPLG-proces goed kunnen gebruiken. Onder meer  Waterwijzer Landbouw die de relatie laat zien tussen veranderingen in waterhuishouding - bijvoorbeeld door menselijk ingrijpen, maar ook als gevolg van klimaatverandering - en gewasopbrengsten. Of de Waterwijzer Natuur, een instrument dat kan worden gebruikt om vast te stellen in hoeverre de waterhuishouding aansluit bij bestaande natuurdoelen, om te beoordelen of vegetatiedoelen haalbaar zijn onder andere hydrologische omstandigheden (klimaat). Andere voorbeelden zijn instrumenten die de relatie tussen waterkwaliteit en ecologische doelen inzichtelijk maken, de zogenaamde Ecologische Sleutelfactoren (ESF).

STOWA laat in dit project nu een hulpmiddel dat relevante bestaande (STOWA)-kennis en instrumenten overzichtelijk en in samenhang presenteert voor het maken van een integrale gebiedsanalyse. Gestart wordt met een snelle slag om het overzicht van de instrumenten aan te vullen en een eerste versie van het instrumentenoverzicht op te leveren. Vervolgens wordt het overzicht uitgebreid, of aanpast op basis van inzichten van de begeleidingscommissie en ervaringen van gebruikers. Hierdoor kunnen de waterschappen al voor 1 juli 2023 het overzicht van de instrumenten gebruiken. Ook wordt de gereedschapskist in enkele cases toegepast.