Er zijn twee sets ESF’s: één voor stilstaande wateren (9) en één voor stromende wateren (10). Voor stilstaande wateren zijn sleutelfactoren onder meer de productiviteit van het water (externe nutriëntenbelasting), het lichtklimaat (doorzicht) en de productiviteit van de bodem (interne nutriëntenbelasting). Voor stromende wateren zijn het onder meer de afvoerdynamiek, grondwater en de natte doorsnede. Alle voorwaarden samen bepalen de ecologische toestand van het watersysteem. De sleutelfactoren vormen de belangrijkste voorwaarden die nodig zijn voor een gezond watersysteem.

Weten hoe het zit

Als het beeld van de ecologische toestand in overeenstemming is met het beeld dat uit de sleutelfactoren naar voren komt, is er sprake van begrip; we snappen ‘waarom het is zoals het is’. Hiermee kunnen haalbare doelen gesteld worden die aansluiten bij wat gebruikers wensen en bij wat (inter)nationaal beleid van ons vraagt. Met het verkregen inzicht kunnen er bovendien maatregelen gekozen worden die effectief bijdragen aan het bereiken van de doelen. De ESF’s vormen dus een methode om een watersysteemanalyse uit te voeren. Verder vormen de ESF’s luikjes naar kennis en hulpmiddelen die er zijn en helpen ze bij de communicatie over waterkwaliteit en ecologie.

Rood of groen?

Een watersysteemanalyse start met een integrale blik met een grove beoordeling voor alle sleutelfactoren. Hiervoor worden bestaande (veld)kennis en relevante bestaande metingen gebruikt. Zo kan voor iedere ESF bepaald worden of deze op ‘groen’ staat (het watersysteem voldoet aan de voorwaarde) of op ‘rood’ (het watersysteem voldoet niet aan de voorwaarde). Vervolgens kan verder worden ingezoomd op de knelpunten, daar waar specifieke sleutelfactoren een probleem lijken te vormen. In zo'n geval is het soms nodig om extra metingen uit te voeren of een model toe te passen. Als er voldoende begrip is van het ecologisch functioneren van een watersysteem kunnen maatregelen worden bedacht die hierop effectief ingrijpen.

Voor de Sleutelfactor Toxiciteit geldt dat de inzichten in de mate van toxiciteit 100% worden vertaald naar, en zijn afgestemd op de vijf klassen van de ecologische toestand, zodat er bij deze sleutelfactor sprake is van een genunaceerde indeling die past bij de KRW.

Tot slot: bij het nemen van besluiten over maatregelen is het cruciaal dat er een afweging plaatsvindt tussen de verschillende vormen van gebruik van het water. De sleutelfactor Context helpt hierbij. Deze helpt waterbeheerders bij het overzien van de gevolgen van maatregelen in een brede context. Dat voorkomt discussie achteraf en zorgt ervoor dat de maatregelen die worden gekozen naast effectief ook gedragen zijn.  

Meer weten?

• Ecologische sleutelfactoren in het kort: Een ‘waaier’, waarin de ESF-methodiek voor stilstaande wateren kort wordt toegelicht voor niet-specialisten
• Informatiebladen Ecologische sleutelfactoren, voor stilstaande en stromende wateren: Nadere toelichting op alle ESF’s
• Ecological key factors, a method for setting realistic goals and implementing cost-effective measures for the improvement of ecological water quality: Een Engelse toelichting op de ESF-methodiek en systeemanalyse in algemene zin.
• Ecologische sleutelfactoren voor mooier en schoner oppervlaktewater; de eerste ervaringen: De eerste ervaringen van waterbeheerders met het gebruik van de ecologische sleutelfactoren.
• Met de webapplicatie AqMaD is het mogelijk een indicatie te krijgen van de abiotische condities van oppervlaktewateren, aan de hand de soortensamenstelling. Het instrument helpt bij het maken van een ecologische watersysteemanalyse.